Voor het tweede jaar op rij IJsland Airwaves muziekfestival zorgde voor een 50/50 man/vrouw verdeling in vertegenwoordiging onder zijn acts. Het herfstindiefestival in Reykjavík werd in 2018 als eerste ter wereld 50/50, nadat de organisatoren medeoprichter waren Sleutelwissel, een initiatief dat festivals oproept om zich tegen 2022 te committeren aan genderevenwichtige line-ups. Hoewel gendergelijkheid het festival de afgelopen twee jaar misschien meer op de kaart heeft gezet, worden krachtige vrouwenstemmen al decennia lang aangetrokken door deze ijzige oase.
Eerst gelanceerd als een eenmalig concert in een luchtvaarthangar, breidt het vierdaagse festival zich nu uit over De hoofdstad van IJsland, die kerken, punkbars, restaurants en zelfs het plaatselijke kunstmuseum transformeert in locaties. Airwaves straalt meer een intiem documentaire filmfestivalgevoel uit dan enig ander zomerfestijn zoals Coachella of Bonnaroo (die beide moeite hebben om genderevenwichtige line-ups te ondersteunen). Deze gemeenschapssfeer heeft de afgelopen 20 jaar opkomende acts uit de omgeving en nieuwe gezichten van over de hele wereld aangetrokken en ondersteund. Mensen in het algemeen voelen zich, althans gedeeltelijk, aangetrokken tot IJsland door de puurheid van het mythische bevroren landschap van het land vol met natuurlijke zwavelbaden, hoge toppen en grote watervallen, die allemaal het decor vormden voor verschillende films en tv serie van
James Bond tot Star Wars tot Game of Thrones. Het is een vakantieplek geworden voor onder meer Karlie Kloss, Beyoncé en Jay-Z. Maar vooral het festival lijkt zowel acts als fans aan te trekken die geïnteresseerd zijn in de eigenlijke muziek. Geen Instagram-opstellingen hier vol nepbloemen en influencers. Er is een voelbare opwinding in de kille Scandinavische lucht die voortkomt uit een oprechte liefde voor het ontdekken van uniek talent en het horen van verdomd goede deuntjes.Volgens IJslandse muzikanten zoals de 25-jarige Jófríður Ákadóttir van JFDR, die al vanaf haar vijftiende bij Airwaves optreedt, heeft muziek altijd centraal gestaan in de cultuur van het land. “Het is een traditie in IJsland. Er is een koor in elk klein stadje op het platteland. En als kind kreeg je goedkoop lesgeld om in het schoolorkest te spelen', zegt ze. “[IJsland] is een kleine plaats, wat betekent dat het ook een spontane plaats is. De dingen gebeuren heel organisch en mensen steunen elkaar. Ze vinden het leuk om samen te creëren.”
Deze ondersteunende energie was een grote aantrekkingskracht voor de eerste keer dat Airwaves-act Madame Gandhi (Kiran Gandhi), een voormalige drummer van M.I.A. en Kehlani werd indie solo-artiest en activist uit de VS "Elke keer als ik naar de Scandinavische en Scandinavische delen van de wereld kom, heb ik het gevoel dat het publiek mijn boodschap echt op zo'n rijke, diepe manier ontvangt", zegt de artiest. “Ik heb op dit moment al zo vaak in Kopenhagen en Zweden opgetreden, omdat het soort feminisme erg intellectueel is. Het is geïntegreerd in de politiek, en de cultuur van gelijkheid is erg gangbaar in deze landen. Daarom wilde ik juist mijn boodschap naar dit festival brengen.”
Krediet: JFDR. Foto door Florian Trykowski.
Gandhi haalde de krantenkoppen in 2015 toen ze de marathon van Londen "vrij bloedend" liep (zonder een tampon te dragen). Ze zegt de marathon, en de pers die daarop volgde, inspireerde haar gedeeltelijk om solo te gaan en zich te concentreren op haar feministische boodschap. "Ik probeer feminisme in een context te plaatsen die niet reactionair is voor giftige mannelijkheid", legt ze uit. "Mijn boodschap is meer:" Waarom streven we zelfs naar wat mannen doen? Waarom gaan we niet gewoon onze eigen utopie bouwen, en dan komen ze vrolijk aankloppen?'”
Andere acts, zoals mede-eerste timer, Alexandra Stréliski, voelen zich aangetrokken tot de IJslandse geschiedenis van muzikaal talent, die varieert van unieke iconen zoals Björk (die in 2002 zelfs de eerste vrouwelijke solo-act werd die Coachella ooit kopte) voor meer klassieke muzikanten zoals de Golden Globe-winnende componist voor De theorie van alles Johann Johannsson tot indierockensemble Of Monsters and Men (een van de headliners van 2019). “Ik zit in een modern klassiek soort sfeer. Dus als je wordt uitgenodigd voor IJsland, is het net alsof je wordt uitgenodigd in Mekka', zegt Stréliski. "Ik ben net geland en ik kan de partituur van Johannsson horen, gewoon door naar het landschap te kijken."
De Frans-Canadese neoklassieke componist en pianist, wiens kredieten bekroonde films bevatten zoals Dallas Buyers Club en meest recente HBO-hitseries Grote kleine leugens en Scherpe voorwerpen, is momenteel op tournee om haar nieuwste album te promoten Inscape. Toen hem werd gevraagd naar de 50/50 inzet voor gendergelijkheid van het festival, werd Stréliski aangemoedigd. “Natuurlijk zijn we cultureel gezien geneigd om mannen te bevoordelen, in veel domeinen. En ik denk dat we nu gewoon een bewustzijnsinspanning moeten leveren. En ik vind het geweldig dat dit in IJsland gebeurt, want IJsland is ook een land dat lijkt te inspireren voor een veel mensen”, zegt ze, eraan toevoegend dat ze graag zou zien dat meer festivals in het algemeen vrouwen beter ondersteunen en minderheden. “Vrouwen hebben veel onrecht geleden. En lijden nog steeds veel geweld, veel onrecht, veel seksisme”, zegt ze. "Maar ik denk ook dat we, gezien alle gelijke mensenrechten, ook meer aandacht moeten besteden aan minderheden."
Krediet: Madame Gandhi. Gefotografeerd door Alexandra Howard.
Gandhi zou ook graag zien dat het festival zich blijft ontwikkelen naar 2020 en daarna. "Ja, 50/50 is goed, maar de cultuur, en het hele gesprek, gaat weg van genderbinair", zegt ze. “Zelfs als ik zeg dat ik op mijn eigen album een 50/50 geslachtsverdeling heb, in termen van de producercredits, en dan het mixen van engineercredits, zo veel van die mensen zijn gender-niet-conform. Ik probeer zelf uit te vinden hoe ik kan zeggen: 'Ik heb gewoon een divers scala aan genderidentiteiten vertegenwoordigd op mijn project of op mijn podium.'
Misschien wel de grootste kritiek op het festival van dit jaar in termen van de genderverdeling was het gebrek aan solo vrouwelijke vertegenwoordiging onder de headliners. Maar om eerlijk te zijn, headliners zijn meestal niet de belangrijkste trekpleister. De nadruk ligt op originaliteit, ook een hoeksteen van de IJslandse cultuur, aldus Ákadóttir. “Onze rolmodellen, zoals Björk bijvoorbeeld, een van de belangrijkste dingen aan haar is dat ze zo uniek is en dat mensen dat kunnen respecteren. Je zou het nooit kopiëren. Dat kan niet. Het is onmogelijk', legt ze uit. "Maar tegelijkertijd moedigt dat je aan om uniek te zijn, en jezelf te zijn, en dat te vieren op een manier zoals zij dat doet."
Een deel van de charme van Airwaves komt voort uit het scala aan vertegenwoordigde muzikale genres, van indiepop tot grunge tot postpunk tot neoklassiek tot, nou ja, eerlijk gezegd onbeschrijfelijke melanges van alles. Op elke willekeurige avond konden festivalgangers van de charmante kerk waar Stréliski aan haar vleugel ging zitten stuiteren naar een schoolgym waar Of Monsters and Men overlaadde het publiek met een tickertape-finale naar een kleine zaal met uitzicht op een klein meer met acts als excentrieke IJslandse popgroep Grísalappalísa (een aanbeveling van Ákadóttir) wiens leadzanger aan het einde van hun concert het krappe publiek binnensprong om te crowdsurfen set.
Over het algemeen is Iceland Airwaves een ongelooflijk warm en gastvrij festival, ondanks de temperaturen onder het vriespunt, met een creativiteit die vrijwel ongeëvenaard is in al zijn excentriciteiten. Het behalen van 50/50 genderrepresentatie voelt natuurlijk aan als je kijkt naar de breedte van originaliteit en vooruitstrevende focus. En hopelijk kan het festival een model zijn voor organisatoren over de hele wereld die op zoek zijn naar frisse, unieke stemmen en de muziek die ze maken.